İslam’da Cihad vardır, siyasette koltuk vardır

24 Mayıs 1995, saat 15:10’da Afganistan Cumhurbaşkanı Prof. Burhaneddin Rabbani ile görüşmeye alındım. Kaç dakika vakit almamı sorduğum halde bildirilmedi. Üstada sarıldık. Kolumun durumunu sordu. Ve Afganistan’ın durumunu kendi anlatmaya başladı. Teybi izinle çalıştırdım. İznini alarak yalnız ve beraber resmimizi çektirdim. Saat buçuğa geliyordu. İzin istedim. Benden sonra Amerika’da iki yıl oturup Moskova’ya geçen Tacik Devlet içeri girdi. Bekleme salonuna geçtik. İçerisi kalabalıklaşmıştı.

Bugün öğretmenler günüymüş. Milli Eğitim bakanı ve davetli öğretmenlermiş. Salon da toplantı için hazırlanmış. Televizyon kameraları yerlerini almış. Tacik Devlet, Rabbani’yle sadece selamlaşmış ve çıkmış. Otele gideceği için onu başka bir arabayla gitmesi için bırakıp, dışişleri bakanlığına gittik. Almanya konsolosu gelmiş. Beni beklemeye aldılar.  Konsolosun görüşmesine vakit varmış. Dr. Necibullah’ın yanına alındım. Saat 16:00’da yapılacak görüşmeye kadar 10 dakikalık vakit vardı ve bu dakikalar içinde ona özet birkaç soru sordum.

Vedalaşıp ayrıldım. İsa’nın yanına indim. Dışarı çıktığımızda arabamızı başka biri işe götürmüştü. Gelirken posta merkezinin yakın olduğunu görmüştüm ve İsa’ya araba beklememe gerek olmadığını, oraya kadar yürüyüp, otobüse binebilebileceğimi söyleyip izin istedim. O şimdi araba bulurum dediyse de, benim diğerlerinden farklı misafir olduğumu söyleyerek izin aldım. Çarşıyı bir daha turladım. Yarım kilo yeşil çay aldım. 6500 Afgani verdim. Meşrubatçıya girip bir fanta istedim. Hüsam’ın canına deysin diye. Aman Allah! Bu ne tad? Afganistan fantasıymış, çeyreğini dahi içemedim, bıraktım. 900 Afganiymiş. Bozuk olduğu parasından belli. Şerbeti basıp, ağzını kapatmışlar. Al sana fanta.

Gözüme bir kitapçı ilişti. Afganistan haritası olup olmadığın sordum. Yokmuş, bir tükenmez kalem aldım. Ayrıldığım dükkana geri döndüm. Özellikle genç kız ve erkeklerin, çocukların yüzlerinde gördüğüm yaranın adını ve sebebini sordum.  Sıcaktan olan bu yaranın adı SALDANE imiş. İyileşince yüzde yara izi kalıyormuş. Bizim güneydoğudaki şark çıbanına benzeyen bir şeydi.

Aslında Saldane bahane idi. Bu genç kitapçıyla Afganistan’daki son durumlar üzerine düşündüğünü sormak için böyle bir giriş yapmıştım. ‘Afganistan için ne düşünüyorsun?’ dediğimde ‘Allah Afganistan’a sakinlik versin! Halk artık sakinlik istiyor. Hükümet ufak ufak bunu gerçekleştiriyor.’ dedi. Edebiyat Fakültesi mezunuymuş. O da önceden Hizip taraftarıymış. Fakat bu son durumlar onu uzaklaştırmış.

Hikmetyar hükümete niçin katılmadı dediğimde, ‘Onun kendi programı vardı herhalde.’ dedi. Fakat başbakan olmuştu, bundan daha yukarda iş yapabilecek makam yoktu ki.

Kendisi Mekruyanı Se’de oturuyormuş. Oraları kim vurdu diye sorduğumda, ‘Hükümet bir taraftaydı, diğer tarafta ise Hiziple Cümbüş vardı. Biz önce karakol savaşı sandık, fakat sonra öğrendik ki, iş büyükmüş.’ dedi. Evlerinin bir top mermisi aldığını, ailesinden bir kişinin ölüp, birkaç kişinin de yaralandığını söyledi. İstiyoruz ki, bu savaş bitsin ve halkımız gittiği gurbetten geri dönsün.

...

İslam’da Cihad vardır, siyasette koltuk vardır. Şeriat siyasetin üstünde olmalıdır. Eğer siyaset Şeriatın üstüne çıkarsa bu şeytanidir.

...

Taliban Kabil önlerine gelince Hikmetyar iki ateş arasında kaldı. Bir tarafta Mesut, diğer tarafta Taliban. Hikmetyar önce ufak tefek zayiat verdi, komutanlarından bazıları savaşmak istemedi. Çünkü hükümeti korumuş olacaklardı. Bu hepten bir kardeş kavgası olacaktı. Bazı komutanlar cepheyi terketti. Yanında kalan komutanları alıp kaçtı.

Mesut, şiilerin üzerine çok şiddetli iki günlük taarruz düzenledi. Taliban bu kavganın arasına girmek istedi ve şialardan silahlarını teslim etmelerini istedi. Ali Mezari silahları verdi. Komutanlarından bazıları, ‘Niçin verdin?’ diyerek karşı çıkıp savaşı sürdürdü. Taliban, Mesut’tan da bütün silahlarını, tankları, topları, uçakları istedi. Mesut o zaman onlara vurdu. Tecrübesiz oldukları ve kara araçlarıyla ellerini kollarını sallayarak seyahat ettikleri için dayanamadılar.

...

Devlet yemek yerken bıçak çatal tutuşuyla bu işi bildiğini veya eğitimini aldığını hemen belli ediyordu. Hatta o zaman şunları düşündüm; Hanedanın güzelliklerini, karlı beldelerini, yarış atlarını anlatan Dr. S. Yusuf ve Devlet mi, sade bir hayata sahip, kendi giyinme, yeme, oturup kalkma kültürüne sahip Nehzet gibilerinin elemanlarını etkileyecekti. Yoksa Nehzetler onları mı kopya edeceklerdi. Kaldı ki, mücadeleyi dişe diş yürütenler ve akışı değiştirenler elleriyle yemek yiyip, kabaca konuşup, daha sade yaşayanlardı. Kabil sokaklarında dolaşırken bunlara bakıyordum. Devlet yürüyordu ve yürümeliydi. Fakat yönetim hakimiyeti hala silahların gölgesindeydi. Zaman zaman tanklar geçiyordu, ellerinde tektük silahlı olanlar vardı. Ve pek çok genç Mesut gibi giyinmiş, pakulunu onun gibi yatırmıştı. Mesut yarın Rabbani’den sonra cumhurbaşkanı veya başbakan da olabilirdi. Beraber 14 yıl savaştığı mücahidlerle arasına devlet örfü, adeti, seromonisi, giyimi, kuşamı ve protokolü girecekti. Peşaver’de saatlerce oturduğum, beraber yattığım Lefraiyle ancak 10 dakika konuşabiliyordum. Bu fırsatı onunla aynı kaptan yemek yiyen çok kişi bulamıyor.

...

25 Mayıs. Sabah kahvaltısını yaptık. Kabil’de dün öğlenden sonra da hava kararmış. Önce yağmur, sonra dolu ve ardından dolunun taneleri de yağışı da artmıştı. İsa, ‘Hava iyi değil. Belki uçak kalkmaz sen otur! Bu adamları götüreyim. Sonra seni gelir alırım.’ dedi.

Dün yola çıkan Taciklerden BBC’nin temsilcisi olan Timur geri dönmüştü. Onun olması benim için de iyiydi. İki birden iyidir. Devlet Muhammed, ‘Eğer gitmek istiyorsan araba hazır sen de bin git!’ dedi. İsa’ya haber vermeleri için otele not bırakıp hazır jipe bindik. Diğer Tacikler önümüzden mersedesle gidiyorlardı.

Dışişleri bakanlığının alt sokağında sıkı korunan büyük bir bahçenin içindeki bir malikaneydi burası. Tacikistan hareketinin reisi Seyyid Abdullah Nuri’yi burada misafir ediyorlardı. Bir zamanlar kendisi de böyle ailesinden uzakta, organize bir mücadelenin içinde olan, fakat kendi göbeğini kendi kesip, kendi binasını kendisi tutan, korumasını kendi adamlarının yaptığı Üstad Rabbani, kendisi gibi mücadele veren bir reise ve ekibine sahip çıkıyordu. Reis burada, diğer üyeleriyse Kabil’in intercontinental otelinde misafirlerdi. Yattıkları yer ve vakit yemekleri de mükemmeldi. Bu, genç Afgan devletinin geçmişini unutmadığının bir göstergesiydi.

Bir hafta önce de Tacikistan hükümeti ve bütün muhalefet partilerinin arasındaki görüşmeye ev sahipliği yapmıştı.

Fakat Herat’taki Tacikler tam bir mahrumiyette yaşıyorlardı. Onlarla üç defa yemeğe oturdum, her defasında çay ve yanında ekmek vardı. Peşaver’de Himmetzade’nin yemeğini yemiştim, etli pilav, tavuk vardı. Yardımların ulaştığı yerlerin durumu iyiydi. Peşaver’dekilerin temsilcilik binası da büyük ve temiz bir binaydı. Halbuki Herat’takiler 30 bin Afgani olan kirayı veremedikleri için binalarını kapatmak zorunda kalmışlardı.

Jipten inip iki Tacik gencin değişerek sürdüğü taksiye bindik. Benim Türk olduğumu öğrenince şoför olan diğeriyle yer değiştirdi ve ‘Ben de Türküm’ diyerek konuşmaya başladı. Uçak Kabil havaalanından değil de Bagram’dan kalkacağı için şehri hızla geride bırakıyorduk. Hava iyice kararmıştı. Bozkırda sürü sahibi göçer çadırları vardı.  Önce yağmura sonra doluya yakalandık. Timur’un suratı bir karış. ‘Canını sıkma Timur!’ diyorum. Uçak kalkmazsa geri döneriz dememe rağmen bu kadar yolu git gel yap. Harcanan mazota acıyorum. Çünkü bu genç ve fakir devletin özellikle petrole ihtiyacı var. Pakistan’dan bidonlarla kaçak mazot geliyor. Afganistan’da benzin pompaları yoktur. Mazotlar 25-30 kiloluk bidonlarda satılıyor. Özellikle şehir içlerinde her yerde bu seyyar istasyonlardan var. Araba yanaşıyor. Depo kapağı açıldıktan sonra, depo ağzına büyük bir huni konuyor ve mazot huniyle akıtılıyor.

Saat 15’de Bagram’a ulaştık. Burası Rusların askeri havaalanı olarak kullandıkları meşhur yer. Bizi bırakan taksi geri döndü. Fakat uçağın kalkacağı yer 2 km uzakmış ve araba yokmuş. Timur da kağıt vardı. Askeri uçakla bedava gideceklerdi. Yetkili subaylar iki kişi olarak parafe ettiler. Fakat uçağa nasıl ulaşılacaktı. Belki de binemeyecektik. Timur’a, ‘Ariana (Afgan Hava Yolları) ile gidelim. Bilet parasını veririm.’ dedim.

Bir taksi çağırdık. Bizi Ariana’ya kadar götürdü. Biletsiz olduğumuz için biraz uğraşarak bindik. Tahminen 35 Dolar’dı, 100 Dolar’ın üstünü Afgani olarak geri aldık. Uçağın epeyce yolcusu vardı. Havalanmak için pist üzerinde hareketine başladığı zaman, Ruslardan kalma helikopter ve savaş uçakları göze çarpıyordu. Savaş uçakları üç tarafı toprakla çevrili şekilde kamufle edilmişti. Nihayet havalandık, Kabil’i çeviren bulutları delip güneşe çıktık. Hazara bozkırlarının üzerinden uçuyorduk. Vadilerin içinde kalemle çekilmişcesine ince yeşillikler farkediliyordu. Göz alabildiğine bozkır. Nihayet alttan geçen nehir boyunca yeşil bir kuşak uzanıp gitmeye başladı. Yerleşim birimleri de artmaya başlamıştı. Uçak da yüksekliğini düşürüyordu. Herat’a yaklaşıyorduk. Ve havaalanına indik. Hava güneşli ve sıcaktı. Bir taksiyle havaalanının dışına çıktık. Dışarısı kalabalıktı. Bazıları yaklaşıp Kabil’deki hava sıcaklığını soruyordu.

Yine kasalı bir toyotaya bindik. Çift sıra çam ağaçlarıyla süslü asfaltı bozulmuş yoldan Herat’a doğru gidiyoruz. İran’a yakın olduğu için şehrin ev stili de İran gibiydi. Kadınlar da İranlılar gibi çarşaflıydı. Burada, Hazara’da olduğu için kadınların şii olup olmadıklarını sordum, şia değillermiş, buranın giyim şekli de böyleymiş.

Timur’la beraber Herat’taki Tacik temsilcisinin evine gittik. Evin misafir odasında beş de genç vardı. Hazır çayın yanına ekmek getirdiler. Şekersiz çayın yanında kuru ekmeği yedik. Afgan mücahidlerinin Cihad yıllarının başlangıcı gibiydi. Yemekten sonra uzun bir sohbet faslına geçtik, sonra bizi çevre ziyaretine çıkardılar.

Saat 8’de Herat’tan pikap Toyotayla sınır kapısı İslamkaleye hareket ettik. Saat 11’de sınıra ulaştık. Saat 11.45’te İran gümrüğünde işimiz bitti. Bir kamyonetle Taybad’a geldim. Meşhed’e giden bir otobüse bindim.